جوهر و سایر لوازم

جوهر یا مرکّب، مایعی حاوی رنگدانه است که برای رنگ‌آمیزی، رسّامی (نقاشی نگارگری)، طراحی یا خطاطی به ‌وسیله قلم یا قلم‌مو به‌ کار می‌رود.

از انواع مرکّب ‌های غلیظ‌تر برای چاپ ماشینی و دستی استفاده می‌گردد. مرکّب، ترکیبی  از حلّال‌ ها، رنگدانه ‌ها، رزین ‌ها، روان‌کننده‌ها و دیگر عناصر است. این مواد، نوع و کیفیت رنگ، روان بودنِ آن، ضخامت، و خشک شدن آن را کنترل می‌کنند.

مرکب خوش‌نویسی

جوهر خوش‌نویسی از مهم‌ترین ابزارهای یک خوش‌نویس می‌باشد و نوع سنتی آن برای کار خوش‌نویسی بسیار مناسب میباشد. طبق تجربیات، از انواع مرکب‌ ها، جوهر ها و محصولات صنعتی و نوین چندان نتیجه مورد قبولی نمی‌توان گرفت.

انواع و مدل های مرکّب

رنگدانه اصلی مرکّب خوش‌نویسی، دوده می‌باشد و مواد دیگری مانند صمغ عربی، زاج و مازو هم برای چسبندگی رنگدانه‌ها و قوام یافتن مرکّب به آن می‌افزایند. امروزه در بازار، مرکب به دو صورت مایع و خشک عرضه می‌شود؛ مرکّب مایع، آماده استفاده است، ولی مرکّب خشک را باید سایید، سپس آن را در گلاب یا آب جوشیده ولرم حل کرد.

این محلول را باید در ظرف سربسته به ‌نرمی و در مدت ‌زمان طولانی تکان داد. به این عمل صلایه کردن می‌گویند. صلایه در کیفیت مرکّب و کشش آن بسیار موثر می‌باشد. ن

نکاتی در مورد نگه‌داری مرکب

جهت جلوگیری از فاسد شدن مرکّب، باید آن را دور از آلودگی ‌ها نگهداری کنید و درب یا سرپوش دوات را در مواردی که با آن کار نمی‌کنند، بست و هر از چند گاهی مرکّب داخل دوات را باید عوض کنید. لیقه خوب نیز از خرابی مرکّب می‌کاهد.

به گفته استادان این هنر، یکی از راه های سالم ماندن مرکب، استفاده از دوات مسی است. یون های مس از کپک زدن مرکب جلوگیری میکنند و حتی در کشش و پوشش مرکب که امر مهمی در نزد خوشنویسان حرفه ای است، تاثیر زیادی دارد.

برای رقیق کردن مرکّب خوش‌نویسی، آب مقطر یا آب جوشیده سرد شده از آب معمولی بهتر است، و مناسب‌تر از آن، گلاب یا آب ریحان یا آب مازو می‌باشد.

مراحل ساخت مرکب

ساخت مرکّب، روش‌ های فراوانی دارد، ولی متداول ‌ترین آن که در میان خطاطان رایج است، به این‌ صورت است که ابتدا مقداری دوده (برای رنگ سیاه، و انواع رنگدانه ‌های گیاهی برای رنگ‌ های دیگر) را در آب جوشیده سرد شده حل می‌کنند و در داخل آن زاج سفید می‌ریزند و سپس آن را با شعله کم می‌جوشانند؛ و بعدا آن را آرام‌ آرام خنک می‌کنند.

این روش، ساده‌ترین روش ساخت مرکّب می‌باشد. البته در بعضی مواقع هم، زعفران، پوست گردو، و برخی مواد دیگر نیز به‌ کار می‌رود.